Skip links

Ateş ve Ateş Düşürücüler

Ateş, vücudun enfeksiyon veya enfeksiyon dışı uyaranlara karşı kendini savunmak için vücut ısısını yükseltmesidir. Bu yanıt sırasında vücut ısısı yükselirken, savunma için gerekli fizyolojik, endokrinolojik ve immünolojik sistemler birlikte aktive olur.

Vücut sıcaklığı kişiye özeldir, bölgesel olarak değişir ve 2 yaşından itibaren gün içinde  sabah daha düşük, akşam daha yüksek ölçülür. Koltuk altından ölçülen ısı rektal ısıdan 1C, ağız içinden 0,5C daha düşüktür. Kolay anlaşılabilir olması açısından vücut ısısının rektal (makattan)38C üzerine çıkması ateş olarak tanımlanır.

Her bir derece vücut ısısı artışı; kalp atım hızında 25-25/dakika, solunum hızında 3-4/dakika artışa neden olur. Sıvı ve metabolizmayı arttırarak enerji ihtiyacını arttırır.

Ateş ölçümü için en uygun bölge tartışmalıdır. Rektal ölçüm vücut iç ateşini en iyi yansıtan bölge olarak kabul edilir (5 yaş altında rutin olarak önerilmez). Koltuk altı ölçümü kolay uygulanabilir ancak duyarlılığı değişkendir. Yenidoğan için dijital termometre ile koltuk altı ölçüm uygundur. Evde tüm çocuklarda dijital termometre ile koltuk altı ölçüm önerilir. Kulaktan ölçüm kulakta kızarıklık ve kulak kirleri (buşon) nedeniyle yanlış yorumlanabilir.

Vücuda yabancı olan maddelerle (eksojen pirojenler) savunma hücrelerinin uyarılması sonucu salınan ürünler (endojen pirojenler; IL-1B, TNF-alfa, IL-6) beyinde vücut ısısını ayarlayan bölgeyi (hipotalamus- termoregülasyon bölgesi)uyararak (PGE2) vücut ısısının yükselmesini sağlarlar. Diğer iki yoldan birincisi, seramid sentezi ile hipotalamus uyarılarak vücut ısısının yükseltilmesi, diğeri de karaciğerden sentezlenen PGE2’nin etkisiyle vücut ısısının yükseltilmesidir. Termoregülasyon bölgesi sayesinde vücut ısısı nadiren 41C’nin üzerine çıkar, 42C’nin üzerine ise çıkmaz.

Ateş nedenleri:

  • Enfeksiyonlar
  • Yanıklar
  • Kanser
  • Romatizmal hastalıklar
  • Metabolik hastalıklar
  • Genetik hastalıklar

Hiperpreksi -hipertermi: Hayatı tehdit eden vücut ısısının 41C üzerine çıkması durumudur ve acil tedavi gerektirir. Termoregülasyon bölgesinin kontrolü olmadan vücut ısısı yükselir. Hipertermi nedenleri;

  • Sıvı kaybı
  • Sıcak çarpması
  • İlaçlar
  • Endokrin hastalıklar

Tedavi:

En önemli konu ateşin nedeninin ortaya koyulması, genel durumu bozuk olan çocukların takibe alınarak araştırılmasıdır. Nedene yönelik olarak tedavi planlanırken artan sıvı ve enerji ihtiyacını karşılayabilmektir. Ateşin olası yararları nedeniyle rutin ateş düşürücü kullanımının teşvik edilmemesi gerektiği vurgulanmaktadır. Ateş, eğer çocukta uzayan ağlamalara, huzursuzluğa, iştah azalmasına ve uyku bozukluğuna neden oluyorsa, çocuğu ve aileyi rahatlatmak amacıyla ateş düşürücü (antipiretik) verilmelidir.

  • Fiziksel soğutma: ilk olarak kıyafetleri çıkarılmalı, ortam ısısı 20-22C olarak ayarlanmalı, ılık duş aldırılmalıdır. Islak havlu alın, koltuk altına koyulabilir.
  • Ateş düşürücüler (antipiretikler):
    • Steroidler: İstenmeyen ve savunma sistemindeki üzerindeki olumsuz etkileri nedeniyle antipiretik olarak kullanılmaları sakıncalıdır.
    • Non-steroid anti-inflamatuar ilaçlar: Etki mekanizma ile ateşi düşürürken mide bağırsak sisteminde ve başka sistemlerde istenmeyen etkilere neden olabilirler.
      • Aspirin: (Söğüt ağacında bulunmuştur) : Reye sendromu ile ilişkisi nedeniyle 20 yaştan küçük ateşli viral enfeksiyon geçirenlerde kullanılmamalıdır.
      • İbuprofen: en düşük yan etkiye sahip olan non-steroid antiinflamatuar ilaçtır. Son yıllarda böbrek hasarı yapması üzerine endişeler artmıştır. Özellikle dehidratasyonu, kalp-damar hastalığı, önceden böbrek hastalığı olan çocuklarda dikkatli kullanılmalıdır. 6 aydan küçük çocuklarda kullanılmaz. 5-10mg/kg/doz 6-8 saatte bir verilebilir.
      • Metamizol: kan hücrelerinde bozulma, şok, solunum sıkıntısı, siyanoz gibi ciddi yan etkilere neden olabilir.
    • Paraaminofenoller (asetaminofen): İyi tolere edilen, düşük oranda GİS yan etkisi olan bir ilaçtır ve Reye sendromu ile ilişkisi kurulmadığı için de çocuklarda ilk seçenek olarak önerilmektedir.  10-15mg/kg/doz 4-6 saatte bir verilebilir.

Ateş düşürücülerin aşı yapılan çocuklarda aşı yanıtını geciktirdiği ve antikor yanıtında azalmaya neden olduğu gösterilmiştir.

Asetaminofen ve ibuprofen standart ateş düşürücü ilaçlardır.