Aileler için oldukça tedirgin edici bir durum olan febril nöbet (ateşli havale), çocukluk döneminde en sık gözlenen, ateş ile birlikte ortaya çıkan nöbetlerdir. Santral sisteminde enfeksiyonu olmayan, 6ay- 5 yaş arasındaki bebek ve çocuklarda >38C ateş ile birlikte ortaya çıkan nöbet olarak tanımlanmaktadır. Bilinen nörolojik bir sorunu olan çocuk (serebral palsi, sinir sistemi gelişim bozuklukları, kalıtsal metabolik hastalıklar) ateşli havale geçirdiğinde, bu nöbetler febril nöbet olarak değerlendirilmez.

Tam olarak nedeni ortaya koyulamamış olmasına rağmen genetik ve çevresel faktörlerin birlikte etkili olduğu düşünülmektedir.

Febril nöbetler basit ve komplike olmak üzere iki grupta sınıflandırılır

• Basit febril nöbet: 15 dakikadan kısa süren, ilk 24 saat içinde tekrar etmeyen, generalize tonik- klonik (sert kasılma ve gevşeme)nöbetlerdir. Ailede febril nöbet hikayesi olması, nöbet sonrasında lokalize nörolojik bulgunun olmaması basit nöbetin kriterlerindendir. Nöbet sonrası hastanın bazal uyanıklık halline gelmesi beklenir, uzaması basit nöbette beklenen bir durum değildir.
• Komplike nöbet: lokalize bulgu veren, 15 dakikadan uzun süren ve/veya 24 saat içerisinde tekrar eden nöbet olarak tanımlanmaktadır. Eğer nöbet sonrası lokalize nörolojik bulgu gelişirse (Todd parezisi) nöbetin komplike olduğunu işaret eder.

Basit febril nöbetlerin seyri iyidir, ancak aileye tekrar riski ve yaklaşımlar konusunda bilgi (nasıl önlenebileceği, koruyucu ateş  düşürücü ve koruyucu sürekli veya aralıklı antiepileptik ilaç kullanımı)verilmelidir.

Basit febril nöbetin tekrarlama riskinin arttığı durumlar;

• İlk nöbetin 18 ayın altında olması
• İlk nöbetin ateşin 40C altındayken olması
• Ateşin yükselmesi ile nöbet arasında 1 saatten az süre geçmesi
• Birinci derece akrabada febril nöbet hikayesi olması

Basit febril nöbetten sonra epilepsi riskinin arttığı durumlar;

• Febril nöbetin komplike olması
• Ailede epilepsi öyküsü
• Ateşin yükselmesi ile nöbet arasında 1 saatten az süre geçmesi
• Nörogelişim bozukluğu olması (serebral palsi, hidrosefali)

Risk faktörleri

• Gelişim geriliği
• Yenidoğan yoğun bakımda uzun süre yatış hikayesi
• Ailede febril nöbet öyküsü (%25-40)
• Viral enfeksiyonlar ( Human herpesvirus-6)

Febril nöbet geçiren çocukların %21’de nöbet ateş ortaya çıkmadan hemen önce veya 1 saat içinde gözlenirken, %57’sinde 1-24 saat içerisinde, %22’sinde ise 24 saat sonrasında gözlenmektedir.

Takip ve tedavi

Febril nöbet geçiren bir çocuk ilk geldiğinde hemen solunum ve dolaşımı değerlendirilmelidir. Acil servise geldiklerinde çocuğun nöbeti çoğunlukla durmuştur.

• Ayrıntılı öykü: ateş olup olmadığı, eşlik eden bulgular, bilinç kaybı süresi, morarma, ağızdan salya akması, daha önce benzer atak olup olmadığı, bilinen herhangi bir hastalığı olup olmadığı, enfeksiyon durumu, ishal, kusma olup olmadığı, tedavi verilip verilmediği, özgeçmiş hikayesi, gelişim durumu, aile öyküsü
• Fizik muayene
• Febril nöbetin basit, komplike ayırımı
• Ateşli hastalığın tanısı (ilk dışlanması gereken tanı santral sinir sistemi enfeksiyonlarıdır)
• Lomber ponksiyon (L/P)(Belden su alma) (menenjit ve ensefalit tanılarının dışlanması için)

Ülkemizde 2006 yılından itibaren aşı takvimine girmiş olan H.influenzae tip B (Hib) ve S.pneumoniae aşıları sayesinde 6 aydan küçük çocuklarda bakteriyel menenjit görülme sıklığında belirgin azalma olmuştur. Nörolojik durumu iyi olan çocuklarda rutin L/P yapılması önerilmemektedir.

L/P yapılması gereken durumlar;

• Kesin menenjit belirti ve bulgularının varlığı (ense sertliği, Kernig ve Brudzinski bulguları)
• 6-12 ay arasında olup Hib ve pnömokok aşıları yapılmamış veya aşı durumu net öğrenilmeyen durumlarda
• 6-12 ay arasında olup nöbetten önce herhangi bir nedenle antibiyotik kullanımı (menenjit bulgularını baskılayabileceği için)

Kan tetkikleri (hemogram, kültürler, elektrolitler, idrar, hızlı antijen testleri) yapılabilir.

EEG ve nörogörüntüleme rutin olarak yapılmamalıdır.

Acil nörogörüntüleme için en belirleyici bulgu nöbet sonrası nörolojik defisitin (bozukluğun) olmasıdır.

Nöbet geçirmekte ve süre 5 dakikayı aştıysa 0,2-0,3mg/kg IV diazepam ya da 0,5mg/kg dozunda rektal diazepam ya da 0,2-0,3 mg/kg dozunda intranazal midazolom yada 0,2-0,5mg/kg bukkal midazolom yapılabilir.

Proflaktik (koruyucu) tedavi

Yan etkileri nedeniyle ateş düşürülerin febril nöbeti engellemek için kullanılması önerilmemektedir. Herhangi bir ateşli hastalıkta ateşe bağlı huzursuzluğun giderilmesi ve bulguların hafifletilmesi için kullanılabilir.

Antiepileptikler (fenobarbital, valproik asit, primidon) kullanılabilir. Sürekli veya aralıklı kullanım önerilebilir.

Febril nöbeti engellemek amacıyla aralıklı rektal diazepam (0,5mg/kg) uygulaması;

• Nöbet sırasında (nöbet 5 dakikadan uzun sürerse)
• Ateş tüm müdahalelere rağmen düşürülemezse, ateşli hastalık seyri sırasında 1-2 gün boyunca 12 saatte bir uygulanabilir.